Bên thớt kia có người hỏi có nên đầu tư đi du học. Người bàn nên, kẻ bàn không.
Bây giờ tôi bàn trắng luôn: bàn chuyện du học chi cho xa, mình bàn trước là có nên đi học không đã!
Một buổi chiều, ở một quán ba vùng quê, có một anh chàng lang thang xách bị (1) mệt mỏi bước vào gạ chuyện với chủ quán (2):
- Năm nay sì quác men (3) đói quá bác ạ. Em bửa cho Bác đống củi trước quán rồi Bác cho em cho xin ly bia và một đĩa ăn tối đỡ lòng nhé.
Hai bên thỏa thuận, anh chàng bửa củi xong ngồi ăn hết đĩa cơm tối. Lúc anh ta đang nhâm nhi cối bia thì chủ quán hỏi:
- Chú em có thấy cai anh đứng tuổi ngối bàn trong góc kia không? Anh ta là thư ký ủy ban quận lỵ, nếu chú em không kén chọn công việc lao động bẩn thỉu thì thử hỏi anh ta xem.
Anh chàng mừng rỡ:
- Đói như em thì có việc gì mà chê nữa Bác. Em sẽ hỏi ngay.
Anh ta cám ơn rồi đến nói chuyện với ông Ký. Ông này cho biết hiện tại quận đang cần một chân dọn vệ sinh các nhà trong phố (4). Anh chàng không câu nệ gì cả, nhận ngay. Và ông ký hẹn sang hôm sau lên phòng hành chánh nhận việc.
Sáng hôm sau, ông Ký diễn tả công việc xong rồi mới đưa xấp giấy tờ quy trình lao động ra cho anh chàng đọc và ký tên vào hợp đồng. Bấy giờ anh ta mới gãi đầu khó khăn:
- Chết em rồi Bác Ký ơi. Bác đọc giùm em đi. Em không biết chữ.
Ông ký lắc đầu:
- Rất tiếc chú ạ. Thành phố có luật là công nhân viên phải tối thiểu biết đọc biết viết. Bất cứ công việc gì thì tôi cũng không thể uyển chuyển luật.
Năm nỉ mãi không được, anh chàng đành chịu thua, nhảy ‘quá giang’ một chuyến xe lửa về tuốt luốt miền xa xăm (5). Tại đây, sau một thời gian đói rách nữa, anh ta cuối cùng cũng xin được phụ việc cho một tay thợ đóng hàng rào.
Năm ấy gặp mùa dịch thỏ (6), nghề dựng hàng rào có quá nhiều công việc. Ông thợ chính nhậu quá lại bị đứng tim đi đong. Ông này không có con cháu, thế là anh chàng thừa hưởng cái sản nghiệp đống đồ nghề và mớ hợp đồng.
Đến khi có chiến dịch hàng rào thỏ (7) thì anh ta phất lên như diều gặp gió. Chẳng mấy chốc mà có vốn lập công ty, mướn thợ phụ, càng lúc càng bành trướng. Rồi lại có vốn đầu tư mớ quặng săt quặng than. Từ cương vị đại gia bước qua đại tư bản.
Phú quý sinh lễ nghĩa. Anh chàng lại đem tiền cúng kiến các hội hè các bang phái chính chị chính em. Thế là danh nổi như cồn, được báo chí phong tặng danh hiệu “Nhận Vật Trong Năm” (Person of The Year). Lần ấy lên báo chí phỏng vấn, có người hỏi: “xin ông cho vài lời tiết lộ bí quyết thành công và nhắn nhủ lớp trẻ”. Anh ta mạnh dạn tuyên bố:
- Lời tôi khuyên các bạn trẻ là: muốn thành công thì đừng thèm cắp sách đến trường. Hãy xem chính bản thân tôi, nếu ngày xưa tôi biết đọc biết viết thì giờ này có lẽ tôi vẫn còn đang hốt phân ở quận X…
Chú thích: chuyện xảy ra trong bối cảnh xứ Căng ga ru khoảng cuối thế kỷ 19, đầu 20. Cho nên có những thứ nên hiểu theo bối cảnh xã hội vào thời điểm này
(1) Thời ấy, có những anh chàng thợ chuyên nghiệp lang thang từ trại này sang trại khác làm nghề xén lông cừu (tra cứu Joe Wlson – Henry Lawson) hay đến mùa đi làm nghề gặt hái (tra cứu Summer ò The Seventeenth Doll – Ray Lawler)
(2) Mỗi quận lỵ, huyện lỵ nhỏ bé cùng quê đều có ít nhất một quán bia, cũng là nhà trọ cho khách giang hồ.
(3) Swagman – cái bị của các anh chàng ba lô thời xưa nó chưa tân tiến như backpack bây giờ. Nó có thể coi như đúng với nghĩa khăn gói và được gọi là cái swag. (tra cứu Waltzing Matilda, bản quốc ca không chính thức của Úc)
(4) Ngày xưa, các phỗ nhỏ chưa có hệ thống cầu. Người ta cất cái toa lét bên ngoài, hoặc quay ra phía sau nhà. Trong toa lét có cái thùng chứa phân. Người dọn vệ sinh cứ mõi tuần vài lần đánh xe ngựa đi vòng sau các nhà và đổ thùng phân tải về hố phân thành phố.
(5) Các chuyến xe lử chở nông phẩm các vùng sa mạc bên trong giữa nước Úc.
(6) Rabbit plague – thỏ sanh sản nhiều quá, ăn hết cỏ của cừu bò cho nên đối với các trang trại là một thảm họa.
(7) Rabbit Proof Fence – hàng rào ngăn thỏ xâm nhập nông trại. Đây là một công trình vỹ đại củ Úc đầu thế kỷ 20 (tra Gú gô cẩn thận coi chừng nhâm với tên phim)
(*) Câu chuện này cũng chả có gì hay lạ. Nhưng đúng theo tinh thần kể chuyện thời sự của mình, tôi chỉ mượn chuyện để trình bày những cái “chú thích”
Bookmarks